محدثه جودکی
چرا بهتر است کودکان خودشان تخت و اتاقشان را مرتب کنند؟
تقریباً در زندگی هر والدینی لحظهای میرسد که وسطِ تمیز کردن کوهی از اسباببازیها و مرتب کردن اتاق بچهها، با خودش فکر میکند:
«صبر کن… چرا بچهی من خودش اینها را مرتب نمیکند؟»
خبر خوب این است که اتفاقاً فرزند شما باید خودش این کارها را انجام دهد.
درست است که بیشتر بچهها از انجام کارهای خانه لذت نمیبرند، اما ایجاد ساختار و عادتهای خوب برای رشد و توسعهی شخصیتی آنها ضروری است.
«امی مورین» رواندرمانگر میگوید:
کارهای خانه به بچهها درسهای مهم عاطفی و اجتماعی زیادی میآموزند.
آنها یاد میگیرند به افراد مسئولیتپذیری تبدیل شوند که اهمیت حضور و وظیفهی خود را درک میکنند.
چرا مرتب کردن تخت، بهترین کارِ شروع است؟
یکی از بهترین کارهای مقدماتی برای کودک، این است که از او بخواهیم هر روز تخت خودش را مرتب کند.
مورین میگوید: این کار ساده است و وقت زیادی نمیگیرد، اما تأثیرش زیاد است.
یک کار ساده مثل مرتبکردن تختخواب میتواند تأثیر قابل توجهی روی بچهها داشته باشد.
تحقیقات نشان میدهد کودکانی که در کودکی برایشان کارهای خانه تعریف شده، در بزرگسالی:
شادتر
سالمتر
و مستقلتر هستند.
کارهای خانه مثل مرتب کردن تخت:
عزتنفس کودک را افزایش میدهد،
چون میبیند میتواند در محیط خود تفاوت ایجاد کند،
احساس موفقیت میکند،
و متوجه میشود رفتار او روی دیگران تأثیر مثبت میگذارد.
فواید مرتب کردن تخت برای کودک
وقتی کودک هر روز تختخوابش را مرتب میکند:
به انجام کارهای روزمره عادت میکند.
حس موفقیت و توانمندی در او شکل میگیرد.
اعتماد بهنفس و عزتنفسش تقویت میشود.
روزش را با یک شروع منظم و مثبت آغاز میکند.
چگونه مرتب کردن تخت را به کودک آموزش دهیم؟
بهتر است این مهارت را گامبهگام به کودک یاد بدهیم. این مراحل میتواند بسته به سن کودک و وضعیت تخت متفاوت باشد، اما بهطور کلی:
هر مرحله را اول خودتان انجام دهید و با صدای بلند توضیح بدهید:
مثلا بگویید:
«اول ملحفه را بالا میکشم و صاف میکنم.»
«بعد پتو را بالا میآورم.»
«در آخر هم بالشها را مرتب میکنم.»
بعد از کودک بخواهید همان مراحل را تکرار کند.
میتوانید بگویید:«حالا تو هم از این طرف تخت، همین کار را انجام بده.»
به او نشان بدهید که یک تخت مرتب شده چه شکلی است؛
یعنی قبل و بعد را با هم مقایسه کنید.
در ابتدا ممکن است همه چیز کمی نامرتب و کجوکوله به نظر برسد، اما اشکالی ندارد. مهم این است که کودک تمرین کند.
تمرکز روی یک مهارت در هر بار تمرین
برای اینکه کودک خسته نشود، میتوانید هر بار روی یک بخش کوچک تمرکز کنید:
بار اول: فقط از او بخواهید ملحفهها را بالا بکشد تا گوشههای تخت را بپوشانند.
بار بعد: روی صاف کردن ملحفهها تمرکز کنید.
در مرحلهی بعد: به مرتب کردن پتو اضافه کنید.
و در نهایت: مرتب کردن بالشها را تمرین کنید.
وقتی اصول اولیه را یاد گرفت، میتوانید از او بخواهید خودش بهتنهایی تخت را مرتب کند و شما فقط از دور نظارت کنید.
از آنجا که این کار قرار است هر روز انجام شود، بهتدریج تبدیل به یک عادت روزمره میشود و کودک را تشویق میکند کارهای کوچک دیگر را هم انجام دهد. مرتب کردن تخت اول صبح میتواند کمک کند کودک با نظم و احساس موفقیت روزش را شروع کند.
بازی و آموزش همزمان: آموزش به عروسکها
برای اینکه این کار برای کودک جذابتر و سرگرمکنندهتر شود، میتوانید از او بخواهید:
«حالا تو همین مراحلی را که یاد گرفتی، به عروسکت هم یاد بده.»
وقتی کودک چیزی را به دیگران آموزش میدهد، آن مهارت در ذهن خودش هم محکمتر میشود و تمرین بیشتری میکند. این کار اعتماد بهنفس او را هم بالا میبرد.
جمع کردن اسباببازیها: یک سبد مشخص
برای کودکانی که اسباببازیها را همهجا پخش میکنند، میتوانید یک سبد بزرگ یا یک جای مشخص در اتاق تعیین کنید:
به او نشان دهید این سبد یا قفسه، خانهی اسباببازیها است.
با او تمرین کنید که اسباببازیها را یکییکی بردارد و سر جایش بگذارد.
میتوانید این کار را به یک بازی تبدیل کنید (مثلاً مسابقهی سرعت، یا آهنگ گذاشتن هنگام جمعکردن).
به دنبال کمال نباشید؛ به دنبال تلاش باشید
به یاد داشته باشید:
مهم این نیست که تخت کودک کاملاً بینقص مرتب شده باشد.
مهم این است که کودک تلاش خودش را میکند و شما این تلاش را میبینید.
تشویق کلامی، لبخند، آغوش و حتی یک «آفرین، کارت عالی بود» ساده میتواند انگیزهی او را برای ادامهی کار چند برابر کند.
اگر کودک بهانه میآورد؛ از سیستم پاداش استفاده کنید
اگر کودکی دارید که برای انجام کارها همیشه بهانه میآورد، غر میزند یا مقاومت میکند، میتوانید از یک روش تشویقی مثل سیستم ژتونی / ستارهای استفاده کنید (در روانشناسی به این روش «اقتصاد ژتونی» میگویند).
مثالها:
اگر تختش را مرتب کند، اجازه دارد دو ساعت تلویزیون تماشا کند.
اگر اسباببازیهایش را جمع کند، غذای مورد علاقهاش را برایش درست میکنید.
میتوانید یک جدول ستاره درست کنید؛ هر بار که یک کار را انجام میدهد، یک ستاره بگیرد، و در آخر هر هفته یا هر ماه، به ازای تعداد مشخصی ستاره، یک هدیهی کوچک یا یک تجربهی جذاب (مثلاً پارک، سینما، شهربازی) دریافت کند.
هدف این است که کودک بفهمد تلاش و مسئولیتپذیریاش ارزشمند است و نتیجه دارد.
کارهای خانه و ساختن شخصیت کودک
مرتب کردن تخت و انجام کارهای سادهی خانه فقط «کمک به والدین» نیست؛
این کارها:
سطح سالمی از استقلال
اخلاق کاری قوی
حس مسئولیتپذیری
و اعتماد بهنفس را در کودکان ایجاد میکند
و همهی اینها، آنها را برای موفقیت در آینده آماده میکند.
در نهایت…
مهم نیست کودک شما چقدر به «مرتب کردن کامل» تخت نزدیک میشود؛
مهم این است که:
شما صبور باشید،
او را درک کنید،
و هر زمان که ممکن است، او را تشویق کنید.
به یاد داشته باشید:
شاید برای ما بزرگترها مرتب کردن تختخواب یک کار کوچک به نظر برسد،
اما برای بچهها یک کار بزرگ و مهم است که میتواند شروع یک مسیر طولانیِ رشد و مسئولیتپذیری باشد.
